De naam Weerselo wordt al in het jaar 1150 genoemd. Het klooster met die naam had destijds duchtig te lijden onder de terreur van de heren van Saterslo (het huidige Saasveld). De kern Weerselo is in de eerste aanleg ontstaan ter hoogte van het buurtschap Het Stift, in de nabijheid van het klooster in het noordelijke deel van de marke. Deze marke was een schoolvoorbeeld van een essenzwermdorp. Nadat in het begin van de 19e eeuw op een kilometer ten zuidoosten van Het Stift een kleine rooms-katholieke kerk werd gebouwd, kwam daar een nieuwe nederzetting tot ontwikkeling: Nijstad genaamd. Dit vormt het centrum van het huidige dorp Weerselo.

Doordat de groei van de oude nederzetting vervolgens stagneerde, heeft Het Stift tot op heden zijn oorspronkelijke karakter behouden. Langs de verbindingsweg tussen de samenstellende delen van het dorp Weerselo ontstond lintbebouwing. Deze vorm van bebouwing was aanvankelijk ook kenmerkend in Nijstad, waar de eerste bewoning zich aan een viertal wegen rond de rooms-katholieke kerk concentreerde.

Duidelijke kernvorming trad in Weerselo pas op na de Tweede Wereldoorlog. Vlakbij de roomskatholieke kerk werd in 1955 het nieuwe gemeentehuis van Weerselo in gebruik genomen. De eerste bebouwing ligt dus hoofdzakelijk rondom de kerk en langs de weglinten. De eerste uitbreidingen van de kern hebben plaatsgevonden aan de westzijde van de Legtenbergerstraat en ten noorden van de Gunnerstraat. Deze woongebieden bestaan hoofdzakelijk uit stroken- en blokverkaveling. Deze uitbreiding van de kern vond plaats in de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw. Rond de jaren ’70 en ’80 is de kern verder uitgebreid in oostelijke richting. Dit woongebied is gebouwd vanuit de forumgedachte en bestaat uit vele woonerven met zijn kenmerkende kronkelige wegenstructuur. Van begin jaren ’90 vindt uitbreiding plaats in noordelijke richting in het nieuwe woongebied “Reestman”. Het woongebied Reestman bestaat uit individuele bouw in de vorm van vrijstaande woningen.

Bij keizerlijk decreet van 21 oktober 1811 kwam de gemeente Weerselo tot stand. Die omvatte de dorpen Weerselo, Rossum, Saasveld en Deurningen, met het Stift als een aparte enclave in het dorp Weerselo. In het Stift was de eerste 150 jaar het gemeentehuis gevestigd. De burgemeester woonde er ook. Oorspronkelijk had de gemeente tot taak om bestuurlijk alles in goede banen te leiden rond infrastructuur (in 1900 had Weerselo 1 km aan “kunstweg”), onderwijs, volksgezondheid, nijverheid, handel, landbouw en veeteelt. Maar aan het eind van de 20ste eeuw kende het gemeentebestuur een veel breder scala aan taken. De politieke kleur was, doordat het overgrote deel van de bevolking katholiek was, KVP, later CDA. Zij hadden de meerderheid in de raad. Later kwamen daar kleinere parijen bij. Door de uitzonderlijke groei was er behoefte aan een groter gemeentehuis en besloot de raad om in 1955 op de Beld in het dorp Weerselo een nieuw bestuurscentrum te bouwen. Dit moest het hart van het dorp worden en het gemeentehuis kreeg een uitstraling die paste in de plattelandsomgeving. Ruim 50 jaar heeft het gefunctioneerd en het dorp Weerselo gemaakt tot wat het nu is.

Gestage vermindering van oppervlakte

De gemeente Weerselo telde op 31 december 2000 een aantal van 9.294 inwoners en had op het moment van opheffen een oppervlakte van 92 km². Dat komt neer op een dichtheid van 100 inwoners per km². Hierdoor kon de gemeente als een plattelandsgemeente worden gekwalificeerd. De omvang schommelde door de jaren heen vanwege gemeentelijke herindelingen en de uitdijende stedelijke ambities van de gemeenten Hengelo en Oldenzaal. Per 1 januari 1886 werd een deel van de marke Klein Driene overgeheveld naar de gemeente Hengelo; de rest van de marke volgde per 1 december 1943. Op dit grondgebied zouden vanaf de jaren vijftig de wijken Groot- en Klein Driene verrijzen. In 1972 kwam de buurschap Hasselo bij Hengelo ten behoeve van uitbreiding van de wijk de Hasseler Es. De laatste wijzigingen betrof de grens met de gemeente Oldenzaal. Per 1 januari 1994 ruilden beide gemeenten een gebied om uitbreiding van de Oldenzaalse wijk Graven Es mogelijk te maken.

Opheffing per 1 januari 2001

Na een langdurige en zorgvuldige voorbereiding ‒ en ondanks alle protesten uit de gemeente Weerselo ‒ nam de Tweede Kamer op 13 september 2000 een wet aan die de gemeentelijke herindeling in een deel van Twente regelde. Doel was om te komen tot een betere en efficiënte bestuursstructuur. Het gevolg was de opheffing van de gemeente Weerselo. Die ging, samen met de gemeenten Ootmarsum en Denekamp, in 2001 op in de nieuwe gemeente Dinkelland. Een klein gedeelte in het zuidwesten werd bij de gemeente Hengelo gevoegd. In het zuidoosten ging een deel van het buitengebied van Deurningen, met daarin het recreatiegebied Het Hulsbeek, over naar de gemeente Oldenzaal. In het uiterste zuiden kreeg Enschede het gedeelte van de vliegbasis Twente, dat zich binnen de gemeente Weerselo bevond, erbij. Het nieuwe gemeentehuis van de gemeente Dinkelland kwam in 2007 in Denekamp te staan.

Uit Wikipedia:

Weerselo is een dorp, deel van de gemeente Dinkelland, gelegen in de Nederlandse provincie Overijssel. Op 1 januari 2021 telde Weerselo, gelegen in de regio Twente, 3.055 inwoners.

Het is tevens een voormalige gemeente; in 2001 is de gemeente met de gemeenten Denekamp en Ootmarsum gefuseerd tot de gemeente Dinkelland. Het dorpje Het Stift bij Weerselo is een beschermd dorpsgezicht. De zandstenen Stiftskerk is sinds de Reformatie in dienst van de kleine hervormde gemeente gebleven.

Geschiedenis

In 1140 wordt de naam ‘Werslo’ voor het eerst genoemd als de graaf van Ghore (Goor) en de bisschop van Utrecht de kerk in Weerselo cadeau geven aan een ridder. Van deze ridder, Hugo van Buren, werd verwacht dat hij er een geloofsgemeenschap zou beginnen. Hieruit ontstond later een klooster dan nu bekend staat als het Stift.^[2]

Buurgemeenten

De gemeente Weerselo heeft in het recente verleden gebied moeten afstaan aan de buurgemeenten Oldenzaal en Hengelo:

• Voor de Hengelose wijk Hasseler Es is in 1972 een deel van gemeente Weerselo geannexeerd
• Voor de Oldenzaalse wijk Graven Es is in 2001 een deel van gemeente Weerselo geannexeerd

Bezienswaardigheden

Weerselo (dorp) is ontstaan vanuit het Stift. Eigenlijk is de naam van Weerselo geen Weerselo maar ’t Stift-Weerselo. Dat wil zeggen dat Weerselo een deel van de oude en bestaande kern Het Stift is. Op het Stift staat een protestantse kerk die door veel toeristen wordt bezocht.

Het grotendeels rooms-katholieke Weerselo heeft een andere, eigen parochiekerk toegewijd aan de H. Remigius. Op het naastgelegen kerkhof bevinden zich 2 geïdentificeerde oorlogsgraven en 5 ongeïdentificeerde.

Ten noorden van het dorp, weliswaar in de gemeente Tubbergen en behorend tot het noordelijker gelegen Reutum staat de korenmolen De Vier Winden die ook wel de Weerselose Molen wordt genoemd.

Geboren in Weerselo

• Hendrik Wilmink (1794-1870), burgemeester en lid van de Provinciale Staten van Overijssel
• Felix von Heijden (1890-1982), voetballer en burgemeester
• Hans Petri (1919-1996), beeldhouwer
• Winand Kotte A.A. (1922-2006), assumptionist, priester
• Gerard Sanderink (1949), ondernemer
• Gerard Veldscholten (1959), wielrenner
• André Paus (1965), voetballer
• Gert-Jan Bruggink (1981), springruiter

Zie ook

• Lijst van burgemeesters van Weerselo
• Lijst van rijksmonumenten in Weerselo
• Lijst van gemeentelijke monumenten in Weerselo